Top 50 natuurlijke middelen die de mentale gezondheid ondersteunen
Posted On
Medisch herzien door Michel Fritzson, MPH, M.D. – Bijgewerkt op 26 april 2021. 2e update op 20 augustus 2022.
Vandaag gaan we een kijkje nemen rond de wereld op zoek naar natuurlijke middelen die de mentale gezondheid ondersteunen: helende kruiden, specerijen, fungi en zaden.
Al deze natuurlijke middelen hebben helende eigenschappen tegen angst, stress, depressie, paniekaanvallen of slapeloosheid. Van al de kruiden, specerijen, fungi en zaden gaan we de afkomst nagaan, de helende eigenschappen uiteenzetten en het gebruik uitleggen.
De top 10 natuurlijke middelen tegen angst, stress, depressie, paniekaanvallen of slapeloosheid zullen meer uitgebreid worden besproken.
Volledige lijst van natuurlijke middelen die de mentale gezondheid ondersteunen
Top 41-50 natuurlijke middelen
41. Zoethoutwortel: Zoethout komt oorspronkelijk uit Zuid-Europa en Azië. Zoethoutwortel heeft een regulerende werking op de aanmaak van cortisol en adrenaline waardoor het doeltreffend is tegen stress en angst. Je kan zoethoutwortel nuttigen als thee of zoethoutswortel extract toevoegen aan drank. Het nuttigen van meer dan 2 mg/kg per dag puur glycyrrhetinezuur, een bestanddeel van zoethout, kan echter leiden tot bijwerkingen, zoals hypertensie, spierzwakte, hypokaliëmie en zelfs de dood. Om toxiciteit te voorkomen, wordt aanbevolen dat een gezond persoon 10 mg GZA per dag consumeert.
42. Kattenkruid: Kattenkruid komt over grote delen van de wereld voor, het is vooral bekend voor zijn werking op katten. Maar ook voor mensen heeft het veel voordelen, kattenkruidthee heeft een kalmerend effect en is doeltreffend tegen stress, angst en slapeloosheid.
43. Gotu Kola: Gotu Kola komt vooral in Azië en de Stille Zuidzee voor. Het is doeltreffend tegen stress, angst, depressie en slapeloosheid. Gotu Kola kan zowel gegeten als gedronken worden.
44. Kava Kava: Kava Kava, Kava of kavawortel komt oorspronkelijk uit Nieuw Guinea en Vanuatu. Het drinken van Kava verbetert het humeur en gaat stress en angst tegen. De Wereldgezondheidsorganisatie erkent dat matige consumptie van waterige suspensie van kavawortels een relatief laag risico voor de gezondheid vormt. Echter, is de kavawortel verboden in Duitsland omdat het schade kan toebrengen aan de lever.
45. Chiazaden: Chiazaden komen uit Centraal-Amerika. Ze bevatten een gezonde dosis tryptofaan, een aminozuur dat de aanmaak van serotonine (gelukshormoon) bevordert. Dit maakt chiazaden geschikt als middel tegen stress en angst.
46. Groene thee: Groene thee komt oorspronkelijk uit China en bevat een hoog gehalte aan L-theanine, een aminozuur dat stress en angst tegengaat.
47. Hysop: Hysop komt oorspronkelijk uit Zuid-Europa. De etherische olie van hysop wordt gebruikt in aromatherapie om het humeur te verbeteren en angstgevoelens tegen te gaan.
48. Tulsi: Tulsi of heilige basilicum komt oorspronkelijk uit India. Het heeft een sterke werking tegen stress, angst en depressie. Met de bladeren van de tulsistruik kan je thee maken.
49. Saffraan: Saffraan is een specerij dat oorspronkelijk uit Griekenland komt en een positieve werking heeft op depressie. Je kan saffraan toevoegen aan je eten of drinken als thee.
50. Valse Eenhoorn: Valse Eenhoorn is een kruid dat voorkomt in de Verenigde Staten en Canada. Valse Eenhoornwortel wordt gebruikt als tinctuur en voorkomt stemmingswisselingen en depressie die gelinkt zijn aan de menopauze.
Top 31-40 natuurlijke middelen
31. Brahmi: Brahmi of Bacopa is een kruid dat gebruikt wordt in de Indische geneeskunde. Bacopa siroop helpt tegen stress, angst en slapeloosheid.
32. Koningskaars: Koningskaars komt over heel de wereld voor. De bladeren van de koningskaars worden gebruikt om thee of tinctuur te maken. Deze helpt bij het verzachten van stress en angst.
33. Kratom: Kratom vindt zijn oorsprong in Zuidoost Azië. Aan de hand van de bladeren van de kratomboom vervaardigd men een krachtige thee dat gebruikt wordt als middel tegen depressie en paniekaanvallen. Omdat er heel wat bijwerking gekend zijn en omdat kratom verslavend kan zijn is het in verscheidene landen van de Europese Unie en Australië illegaal.
34. Damiana: Damiana is een struik dat oorspronkelijk uit Mexico, Midden- en Zuid-Amerika komt. De thymol en apigenine dat damiana bevat maakt van de damianathee een doeltreffend middel tegen stress, angst en depressie.
35. Hop: Hop komt oorspronkelijk uit Duitsland en de Lage Landen. Hop heeft kalmerende eigenschappen, die onder andere helpen tegen slapeloosheid, stress en angst. Alhoewel hopthee en etherische olie van hop bestaan, wordt hop het meeste gebruikt om bier te vervaardigen.
36. Pepermunt: Pepermunt is een kruid dat oorspronkelijk uit Europa en het Midden-Oosten komt. Pepermuntbladeren zijn doeltreffend tegen angst en depressie. Pepermunt kan zowel in voedsel als in thee gebruikt worden. Etherische olie van pepermunt is ook makkelijk te verkrijgen.
37. Sleutelbloem: Sleutelbloem komt het meeste voor in Noord-Europa en West-Azië. Sleutelbloem-kruidenthee heeft een kalmerende werking, wat het geschikt maakt tegen stress, angst en slapeloosheid.
38. Duizendblad: Duizendblad vindt men vooral in het noordelijke halfrond. Duizendbladthee bevat alkaloïden en flavonoïden, wat duizendbladthee efficiënt maakt tegen angst en depressie.
39. Gouden Thryallis: Gouden Thryallis is een kruid dat oorspronkelijk uit Mexico en Centraal-Amerika komt. Het extract van de Gouden Thryallis wordt in de traditionele Mexicaanse geneeskunde gebruikt om angststoornissen te behandelen.
40. Rode kruidnagel: Rode kruidnagel komt over heel de wereld voor. Het wordt veelal gebruikt als extract of als thee. De flavonoïde die de rode kruidnagel bevat maken deze geschikt tegen angst en depressie.
Top 21-30 natuurlijke middelen
21. Tijm: Tijm is een kruid dat oorspronkelijk uit Europa en Azië afkomstig is. Eeuwenlang wordt tijm reeds geroemd om zijn relaxerende werking. Tijm bevat vitamine B6 dat het lichaam helpt serotonine (het gelukshormoon) aan te maken, dit helpt stress, depressie en angst tegen te gaan. Je kan verse tijm gebruiken in de keuken. Je kan ook tijmthee drinken. Etherische olie van tijm kan je gebruiken als aromatherapie.
22. Maca: Maca, ook Peruviaanse ginseng genoemd, komt uit het Andesgebergte. De flavonoïden in de macawortel helpen onze hormonale balans te behouden. Dit helpt angst, stress, depressie en slapeloosheid tegen te gaan. Macawortelpoeder kan je toevoegen aan maaltijden of drank.
23. Ashwagandha: De Indiaanse gingseng verlaagt het cortisol (stress hormoon) niveau en verhoogde het serotonine (gelukshormoon) niveau. Hierdoor is Ashwagandha doeltreffend tegen stress, angst, slapeloosheid en depressie. Ashwagandhapoeder wordt vaak gemengd met water, honing of ghee.
24. Kamille: Je kan kamille overal ter wereld vinden. De apigenine dat kamille bevat is doeltreffend tegen angst en slapeloosheid. Wereldwijd wordt kamillethee gedronken en etherische olie van kamille gebruikt in aromatherapie.
25. Gouden wortel: Gouden wortel, ook rozenwortel genoemd, is afkomstig uit arctische gebieden werd reeds door Vikingen gebruik voor zijn medicinale eigenschappen. Gouden wortel verlicht angst, stress en depressie. Je kan rozenwortel onder andere vinden als thee, tinctuur of poeder.
26. Salvia (Dan Shen): Salviawortel wordt in de traditionele geneeskunde gebruikt om slapeloosheid en angst tegen te gaan dankzij zijn sedatieve eigenschappen. Dan Shen, de gedroogde salviawortel, wordt het vaaks genuttigd als poeder of thee.
27. Rozemarijn: Rozemarijn vindt zijn oorsprong aan de mediterrane kustgebieden. De etherische olie van rozemarijn verminderd het cortisol niveau waardoor stress en angst worden getemperd.
28. Spirulina: Deze algen komen oorspronkelijk uit Mexico en wordt heden vooral in het Chad meer gekweekt. Spirulina bevat een hoog gehalte aan proteïnen, omega-3, B1- en B2-vitaminen, antioxidanten, koper en ijzer. Ook bevat spirulina de acht essentiële aminozuren dat het lichaam niet op natuurlijke wijze aanmaakt. Het nuttigen van deze superfood gaat stress, angst en depressie tegen. Spirulina is veelal verkrijgbaar in poedervorm.
29. Kurkuma: Kurkuma of indiaanse geelwortel is een krachtige antioxidant dat het serotonine (gelukshormoon) niveau naar omhoog haalt en het cortisol niveau (stresshormoon) verlaagt. Daarom is kurkuma doeltreffend tegen stress, angst en depressie. Men kan kurkuma verkrijgen in poedervorm om in ons voedsel te gebruiken, als thee, of als etherische olie.
30. Monnikspeper: Monnikspeper is een plant dat zijn oorsprong vindt in het middellandse zeegebied. Monnikspeper- of kuisheidsboombessenthee wordt gedronken om angst en depressie tegen te gaan.
Top 11-20 natuurlijke middelen
11. Bergamot: Alhoewel bergamot oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië komt, komt bergamot tegenwoordig meestal uit Zuid-Italië. De aangename citrusgeur van bergamotolie wordt gebruikt in aromatherapie om angst en depressie tegen te gaan.
12. Citroenmelisse: Citroenmelisse is oorspronkelijk uit Centraal- en Zuid-Europa. Het kalmerende effect van citroenmelissethee is doeltreffend tegen stress, angst en slapeloosheid.
13. Moerasspirea: Moerasspirea is oorspronkelijk uit Europa en West-Azië. Moarasspirea bevat salicine, een natuurlijke pijnstiller. Mourasspireathee helpt paniekaanvallen, angst en stress te bestrijden.
14. Scharlei: Scharlei of muskaatsalie is een kruid uit het middellandse zeegebied. De etherische olie van scharlei is doeltreffend tegen stress, angst en depressie.
15. Gildkruid: Gildkruid is een plant die oorspronkelijk uit Noord-Amerika komt en reeds eeuwen door de Amerindianen wordt gebruikt in hun traditionele geneeskunde. Gildkruidthee boost het niveau van gamma-aminoboterzuur (GABA) in het organisme. Dit heeft een kalmerende werking op ons zenuwstelsel waardoor het geschikt is als middel tegen angst, slapenloosheid en slecht humeur.
16. Lingzhi paddenstoel: De Lingzhi paddenstoel is ook gekend onder de naam Reishi. Deze paddenstoel die voorkomt in Azie, Europa en Noord-Amerika wordt in de traditionele chinese geneeskunde gebruikt. Extract van de lingzhi paddenstoel is doeltreffend tegen stress, angst, slapenloosheid, depressie en humeurigheid. Verse of gedroogde lingzhi paddenstoel wordt in kokend water ondergebracht om zo een soep of een thee te bekomen.
17. Lavendel: Lavendel is een plant dat voorkomt in Indië, het middellandse zeegebied en het Midden-Oosten. De etherische olie van lavendel wordt toegepast in aromatherapie om angst, depressie en slapenloosheid te behandelen.
18. Hartgespan: Oorspronkelijk komt het kruid hartgespan uit Oost- Europa en Azië. Hartgespan verlaagt de snelle of onregelmatige hartslag en de bloeddruk. De hartgespanthee en -tinctuur zijn doeltreffende middelen tegen angst, stress, slapenloosheid en depressie.
19. (Aziatische) Ginseng: Aziatische ginseng is vaak voorkomend in de traditionele Chinese geneeskunde. Deze wortel is een doeltreffend middel tegen stress gerelateerde angst en depressie. Men kan Aziatische ginseng rauw of gestoomd nuttigen.
20. Slaapmutsje: Deze plant is oorspronkelijk uit het zuidwesten van de Verenigde Staten en het noorden van Mexico. Het slaapmutsje is geroemd om zijn kalmerende werking. Het gedeelte dat boven de grond groeit wordt gebruikt om thee en tinctuur te maken. Het slaapmutsje is een middel tegen slapenloosheid, angst en stress.
Top 10 natuurlijke middelen
1. Sint-Janskruid (Hypericum Perforatum): Dit kruid is een plant met gele bloemen die oorspronkelijk voorkomt in Noord-Europa maar met de tijd over heel de wereld verspreid is geraakt. Men ziet Sint-Janskruid ook vaak als een onkruid aangezien deze plant een invasieve plantensoort is. In Europa is Sint-Janskruid sterk verbonden met de volkscultuur van de Germaanse volkeren. Sint-Janskruid heeft wereldfaam in de traditionele geneeskunde en wordt zeer veel gebruikt in Duitsland en Nederland. Reeds in de Oudheid werd het gebruik van dit natuurlijk geneesmiddel beschreven door onder andere Hippocrates van Kos.
Dit kruid heeft een wetenschappelijk bewezen positieve werking op milde depressies. Sint-Janskruid is dus een werkelijk antidepressivum die de heropname in het zenuwstelsel afremt van serotonine (gelukshormoon), dopamine (genotshormoon), norepinefrine (ook bekend als noradrenaline), gamma-aminoboterzuur (GABA) en glutaminezuur (een van de twintig natuurlijk voorkomende aminozuren).
Sint-Janskruid wordt ook vaak gebruikt als natuurlijk middel tegen slapeloosheid en stress. Aangezien hyperforine (een van de pythochemicaliën die werken als antioxidant) een van de basisbestandsdelen is van Sint-Janskruid kan men dit kruid ook gebruiken als hulpmiddel om alcoholisme te behandelen.
Gebruik Sint-Janskruid nooit in combinatie met andere geneesmiddelen aangezien Sint-Janskruid de werking van een zeer lange lijst geneesmiddelen kan verminderen en zelfs beïnvloeden. Het gebruik van Sint-Janskruid is ten strengste afgeraden als u de anticonceptiepil neemt, HIV-remmers of anti-epileptica gebruikt. Sint-Janskruid kan men drinken als thee, gebruiken als etherische olie voor aromatherapie of slikken in de vorm van capsules.
2. Zwarte zilverkaars (Black Cohosh): Dit is een kruid met kaarsvormige bloemen die voorkomt in de bossen van Noord-Amerika. De bloemen van de zwarte zilverkaars staan in bloei tegen de late lente. De wortel van deze plant wordt als sinds jaar en dag gebruikt door Amerindiaanse stammen als voedingssupplement voor de behandeling van gynaecologische aandoeningen..
Naast zijn ontstekingsremmende eigenschappen hebben de chemische componenten van de zwarte zilverkaars een werking die een gelijkende functie vervullen als de neurotransmitter serotonine. Daarom wordt zwarte zilverkaars gebruikt als natuurlijk geneesmiddel tegen onder andere angststoornissen, stemmingswisselingen en depressie. Een belangrijke mededeling in verband met de zwarte zilverkaars is dat er wereldwijd een honderdtal gevallen van leverschade in verband zijn gebracht met dit kruid dus als je reeds problemen hebt met je lever is het gebruik van zwarte zilverkaars afgeraden. Zwarte zilverkaars wordt vooral gebruikt als thee of in de vorm van capsules of kruidentinctuur voor intern gebruik.
3. Japanse notenboom (Ginkgo Biloba): Deze boom die, in tegenstelling tot wat zijn naam laat vermoeden, oorspronkelijk uit China komt, is de laatste overlevende uit een eeuwenoud geslacht. De Japanse notenboom komt niet meer voor in het wild maar wordt reeds honderden jaren geplant als tempelboom in China en Japan. Ondertussen is de Japanse notenboom ook in grote getalen geëxporteerd geweest naar onder andere Europa en de Verenigde Staten. In Azië worden de zaden van de Japanse notenboom reeds duizenden jaren gebruikt in de traditionele heelkunde. Recent zien we dat ook Duitsland, Frankrijk en Nederland het extract van de bladen zijn beginnen gebruiken in de moderne geneeskunde.
Naast zijn ontstekingsremmende kenmerken is de Japanse notenboom vooral bekend voor het stimuleren van de bloedsomloop en het verbeteren van de activiteit van de neurotransmitters in onze hersenen. Japan maakt dan weer gebruik van deze zaden voor het vervaardigen van allerlei cosmetica voor haar en huid. Duitsland heeft Ginkgo Biloba zelfs opgenomen als middel tegen depressie nadat studies zijn efficiëntie hadden aangetoond.
Andere studies hebben dan weer aangetoond dat Ginkgo Biloba stress verminderde en slapeloosheid tegenging. Er is recent ook een studie uitgevoerd die het verband bewezen heeft tussen de inname van Ginkgo Biloba supplementen en de vermindering van de angststoornissen bij patiënten die leden aan een gegeneraliseerde angststoornis.
Houd er rekening mee dat het gebruik van Ginkgo Biloba bij bepaalde personen allergische reacties, buikloop en hoge bloeddruk kan teweegbrengen. Ginkgo Biloba extract wordt gebruikt als voedingssupplement onder de vorm van capsules en gedroogde Japanse notenboombladeren worden gedronken als thee.
4. Valeriaan: Dit kruid komt oorspronkelijk uit Europa en Azië maar het komt nu ook voor in andere delen van de wereld zoals de Verenigde Staten. De bloemen van deze plant worden al duizenden jaren en tot op heden gebruikt voor het vervaardigen van parfum. Maar voor de medische eigenschappen moet men onze aandacht richten op de wortels van de valeriaan. De chemische stoffen in valeriaan hebben aangetoond dat ze de afbraak van gamma-aminoboterzuur in het brein afremmen. Dit heeft een positieve invloed op angst, stress en slapeloosheid aangezien het ons een kalm en sereen gevoel geeft. Valeriaan wordt vooral gebruikt als capsules.
5. Salie: Er zijn meerdere variëteiten van salie maar voor onze specifieke doeleinden gaan we ons slechts verdiepen in twee soorten: de witte salie en de tuinsalie. (Zie nummer 14 en 26 [Chinese of rode salie] voor een derde en een vierde soort salie).
Witte salie vindt men vooral in Californië. De Amerindiaanse volkeren aan de Pacifische kust gebruiken reeds eeuwen de zaden en de wortels van dit kruid voor hun helende werking. Verder worden de gedroogde bladeren verbrand voor rituele reinigingen.
Tuinsalie of echte salie komt vooral voor in het mediterrane regionen . Grieken en Romeinen gebruikten het reeds voor zijn helende werking en tijdens de Middeleeuwen werd het in vele kloosters geteeld. De etherische olie van tuinsalie helpt je hormonen in balans te brengen en is dus een remedie tegen angst en depressie. In de aromatherapie wordt echte salie gebruikt om het cortisol niveau (het stresshormoon) naar beneden te halen en het serotonine niveau (het gelukshormoon) te verhogen.
Het verschil tussen beide planten is dat de ene plant witte bladeren heeft en de andere plant grijze bladeren. Beide hebben wit-paarse bloemen tijdens hun bloeiperiode. Witte salie wordt vooral verbrand in bundels of als wierrook maar men kan er ook een infuus van maken. Echter dient dit infuus voor extern gebruik aangezien de bladeren van de witte salie giftig zijn. Daarom, als je salie in theezakjes tegenkomt bij uw plaatselijke herborist zal het altijd om echte salie gaan. Om tuinsaliethee te vervaardigen worden de gedroogde bladeren gebruikt.
Beide soorten zouden een positieve werking hebben op het lichaam via respectievelijk intern en extern gebruik. De positieve effecten op het brein zouden helpen om angst, depressie en stress te verminderen. Aangezien verscheidene chemische componenten van salie een gelijkende werking hebben dan het hormoon oestrogeen is het gebruik van salie sterk aangeraden tijdens de menopauze om de afname van oestrogeen te compenseren en dus de symptomen van de menopauze te verlichten.
6. Vetiver: Dit is oorspronkelijk een wilde grassoort afkomstig uit Indië. Tegenwoordig wordt vetiver geteeld in meerdere tropische regio’s over heel de wereld. Op cosmetisch vlak wordt vetiver gebruikt om parfum, zeep en crèmes tegen acné en eczema te vervaardigen. Deze maken gebruik van de antiseptische (onstsmettende/ontstekingswerende) eigenschappen ervan. Er zijn ook gevallen bekend waarbij vetiver gebruikt werd in de traditionele heelkunde over heel het tropische gebied van het Aziatische continent.
De etherische vetiver olie wordt gebruikt in de aromatherapie maar wordt ook rechtstreeks op de huid toegepast.
Opgelet, men verdunt etherische oliën met een basisolie vooraleer men deze op de huid toepast. Een paar druppels volstaan. Het helpt zowel bij slapeloosheid, stress als angst aangezien het hormonale onevenwicht weer in balans brengt. Het chemische component van vetiver die deze positieve, rustgevende werking uitoefent is bornylacetaat. In tegenstelling tot wat meestal wordt gedacht wordt de etherische olie gewonnen door de destillatie van de vetiver wortels en niet van het gras zelf. Het gebruik van vetiver wordt enkel afgewezen indien u zwanger bent.
7. Linde: De Lindeboom vindt je in de gematigde klimaatzone van Europa, Verenigde Staten en Azië. Met de gedroogde bloem en bladeren van de linde boom wordt een heerlijke thee gemaakt dat reeds honderden jaren wordt gebruikt in traditionele geneeskunde. Dankzij de sedatieve werking van linde thee kan deze gebruikt worden om stress, angst en slapeloosheid tegen te gaan. Sommige plantaardige bestanddelen van linde zoals tiliroside, rutoside en chlorogeenzuur verlagen ook de bloeddruk. Echter is het niet aangeraden om meer dan drie kopjes lindethee per dag te drinken. Het is ten zeerste afgeraden voor personen die medicatie nemen die lithium bevat, zwangere vrouwen, kinderen en hartpatiënten om linde thee te drinken.
8. Ylang Ylang: Ylang Ylang betekent “bloem der bloemen” in het Tagalog, de taal van de Filipijnen. De Ylang Ylang etherische olie wordt vervaardigd met de bloemen van de Cananga boom. Verscheidene studies hebben aangetoond dat de etherische olie van Ylang Ylang goed is tegen hoge bloeddruk, alsook stress, angst en depressie tegengaat. Ylang Ylang wordt toegebracht op de huid of geïnhaleerd. Vaak wordt Ylang Ylang ook aangeraden tegen athsma. Ylang Ylang moet altijd verdund worden voor gebruik. In water voor inhalatie of in een basisolie voor cutaan gebruik.
9. Paarse passiebloem: De paarse passiebloem komt oorspronkelijk uit Latijns-Amerika en wordt reeds eeuwen gebruikt in Europa om angst tegen te gaan. Van de gedroogde paarse passiebloemen maakt men thee. Deze thee “boost” het niveau gamma-aminoboterzuur of GABA in de hersenen, dit verlaagt de hersenactiviteit en brengt een ontspannen gevoel teweeg. Daarom wordt paarse passiebloemthee gebruikt om angst en slapeloosheid tegen te gaan.
10. Verveine: Verveine is een plant dat oorspronkelijk is uit Europa. Verveinethee heeft een kalmerende werking op het zenuwstelsel en wordt reeds sinds de 17de eeuw gebruikt om stress, angst, depressie en slapeloosheid tegen te gaan. Verveine is een populair en veilig geneesmiddel dat wordt gebruikt in de traditionele geneeskunde. De positieve werking van verveine op de geestelijke gezondheid is wetenschappelijk is bewezen.
Bronnen
Croom, E. M. (1983). Documenting and evaluating herbal remedies. Economic Botany, 37, 1, 13-27.
Vickers A, Zollman C. (1999). Herbal medicine. The BMJ, 319, 1050.
Kamboj, V. P. (2000). Herbal medicine. Current science, 78, 1, 35-39.
Wing, Y. K. (2001). Herbal treatment of insomnia. Hong Kong Medical Journal, 7, 4, 392-402.
Wachtel-Galor, S., Benzie, I. F. (2011). Herbal medicine. Lester Packer, Ph. D., 1.
Mischoulon, D. (2018). Popular herbal and natural remedies used in psychiatry. Focus, 16, 1, 2-11.
Freshhh.nl: 6 natuurlijke middelen tegen angst en stress
Verken je geest.com: 5 natuurlijke remedies tegen depressie
Feeling.be: 3 natuurlijke slaapmiddelen en hoe je ze moet gebruiken
